Łańcuch nie jedno ma imię

W ostatnim czasie w legislacji a jednocześnie w przestrzeni publicznej pojawiły się dodatkowe nazwy łańcucha, do znanego i zrozumiałego łańcucha dostaw dołączył łańcuch wartości a ostatnio jeszcze łańcuch aktywności. W związku z tym rozszerzeniem nazewnictwa pojawiło się sporo nieporozumień, zdziwienia a nawet można by rzec frustracji. Dlatego w poniższym tekście zostaną scharakteryzowane trzy przywołane pojęcia.

1. Łańcuch dostaw (supply chain) to zjawisko znane w otoczeniu biznesowym, został  szeroko opisany a firmy potrafią kompleksowo nim zarządzać, znają jego etapy, rodzaje, zakresy, a także mają metody i narzędzia zarządzania. Łańcuch dostaw to proces obejmujący kompleksową realizacje zamówienia, począwszy od produkcji surowca do gotowego produktu, poprzez dystrybucję po dotarcie do klienta końcowego i rozliczenie transakcji. W łańcuch dostaw celem jest minimalizacja kosztów, maksymalizacje zysków i zwiększenie efektywności operacyjnej.
2. Łańcuch wartości (value chain) to podejście bardzo rozszerzające łańcuch dostaw o działania, które dodają wartości na każdym etapie poszczególnych elementów prowadzenia organizacji. Dotyczy to szerokiego spojrzenia na prowadzenie biznesu począwszy od projektowania, poprzez produkcję, dostarczenie gotowego wyrobu lub usługi po działania posprzedażowe. Łańcuch wartości uwzględnia już nie tylko swoje bezpośrednie elementy działania, ale także rozszerza je na wszystkich partnerów łańcucha z początku i końca (upstream i downstream). Łańcuch wartości obejmuje wpływ firmy na środowisko, społeczeństwo i zarządzanie w całym otoczeniu organizacji. Pojawił się w Dyrektywie ws. sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju, czyli dyrektywie CSRD i obowiązuje już w krajach Unii Europejskiej od 5.01.2023 roku, a jej transpozycja do prawa krajowego powinna zostać przeprowadzona do 6.07.2024 roku. Łańcuch wartości wprowadza konieczność analizy i raportowania całościowego środowiska biznesowego firmy, aby nie tylko zwiększyć wydajność, ale aby miała ona wymiar etyczny a jej wpływ był pozytywny zarówno dla planety, środowiska i ludzi.
3. Łańcuch aktywności (chain of activites) to kompromis pomiędzy łańcuchem dostaw a łańcuchem wartości, który ma obejmować działania partnerów biznesowych spółki w związku z produkcją towarów lub świadczeniem usług przez podmiot na wyższym poziomie łańcucha, czyli upstrem. I na tym poziomie obejmuje procesy: projektowanie, wydobywanie, pozyskiwanie, produkcję, transport, przechowywanie i dostawę surowców. Produktów lub ich części, a także rozwoju produktu lub usługi. Na niższym poziomie łańcucha, czyli downstream, obejmuje wyłącznie działania partnerów biznesowych związanych z dystrybucją, transportem, przechowywaniem produktu. Podsumowując łańcuch aktywności został ograniczony do działań prowadzonych na rzecz lub w imieniu spółki. Łańcuch aktywności został przyjęty w Dyrektywie CSDDD dotyczącej należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju. Dyrektywa wzmocni  ochronę środowiska i prawa człowieka w działalności przedsiębiorstw w UE i poza jej granicami.

Peter Wohlleben napisał w jednej ze swoich książek takie zdanie: Łańcuch jest tak mocny jak jego najsłabsze ogniwo, ostatnio cytat ten nabrał szczególnego znaczenia. Pandemia oraz konflikty zbrojne z 2022 i 2023 roku wyraźnie pokazały, jak bardzo łańcuchy dostaw są wrażliwe na tego typu zjawiska i wydarzenia. Dodatkowym argumentem za rozszerzeniem łańcucha dostaw stały się nasilające ekstremalne zjawiska pogodowe. Organizacja, która chce bez zakłóceń prowadzić swój biznes i nie dać mu upaść, musi rozszerzyć swoje spojrzenie na prowadzenie działalności, dlatego analiza tylko łańcucha dostaw jest obecnie niewystarczająca. Spojrzenie z szerszej perspektywy czy to łańcucha aktywności czy z łańcucha wartości zabezpiecza przedsiębiorstwo przed destabilizacją. Analiza poszerzona o upstream i downstream pod względem klimatycznym, środowiskowym, społecznym, praw człowieka, etycznym i transparentnym pozwoli przedsiębiorstwom na większą stabilizację, wiarygodność i konkurencyjność. Pozwoli też na pozyskanie bardziej odpowiedzialnych partnerów i surowców.

Szerokie spojrzenie na prowadzenie działalności jest także istotne ze względu na obowiązkowy charakter legislacji, spójność przepisów i standardów, audyty i obowiązkowe atestacje, a także nieuchronność kar.